ค้นหา
รายการที่พบทั้งหมด 48,757 รายการ
-- องค์ความรู้ เรื่อง พระบรมราชินีในสมัยกรุงรัตนโกสินทร์ -- เนื่องในโอกาสวันเฉลิมพระชนมพรรษา สมเด็จพระนางเจ้าสุทิดา พัชรสุธาพิมลลักษณ พระบรมราชินี ในวันที่ ๓ มิถุนายน ๒๕๖๕ นี้ และในโอกาสมหามงคลนี้ หอจดหมายเหตุแห่งชาติเฉลิมพระเกียรติ สมเด็จพระบรมโอรสาธิราชฯ สยามมกุฎราชกุมาร พะเยาจึงได้รวบรวมข้อมูลเกี่ยวกับประวัติของพระราชินีไทย ในสมัยรัตนโกสินทร์ เพื่อเผยแพร่ให้แก่ผู้สนใจ และสามารถนำเป็นข้อมูลไปใช้ในการสืบค้นต่อไปได้………………………ผู้รวบรวมข้อมูลและจัดทำ: นางสาวอรทัย ปานจันทร์ (นักจดหมายเหตุ หอจดหมายเหตุแห่งชาติเฉลิมพระเกียรติฯ พะเยา)………………………แหล่งข้อมูลอ้างอิง: ๑. สมุดภาพ “สมเด็จพระบรมราชินี ในสมัยกรุงรัตนโกสินทร์” คณะอนุกรรมการฝ่ายประมวลเอกสารและจดหมายเหตุ, สำนักหอจดหมายเหตุแห่งชาติ กรมศิลปากร จัดพิมพ์เผยแพร่ พ.ศ. ๒๕๔๗๒. หนังสือสมเด็จพระบรมราชินี ในสมัยกรุงรัตนโกสินทร์ จัดพิมพ์เนื่องในโอกาสจัดนิทรรศการเฉลิมพระเกียรติในพระราชพิธีมหามงคลเฉลิมพระชนมพรรษา สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ ๖ รอบ ๑๒ สิงหาคม ๒๕๔๗ สำนักหอจดหมายเหตุแห่งชาติ กรมศิลปากร, ๒๕๔๗#จดหมายเหตุ #องค์ความรู้จากจากจดหมายเหตุ #หอจดหมายเหตุแห่งชาติเฉลิมพระเกียรติฯพะเยา #เอกสารจดหมายเหตุ
พะหมี หรือผะหมี เป็นการเล่นปริศนาคำทาย พระเจนจีนอักษรอธิบายว่าคำนี้เป็นคำมาจากภาษาจีน คำว่า ผะ หมายถึง การตี ทำให้แตก หมี หมายถึง คำอำพราง รวมความแล้วผะหมีก็คือการตีปัญหาให้แตก หรือการเล่นทายปริศนานั่นเอง
พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 6 โปรดเกล้าฯ ให้กระทรวงวังจัดงานฤดูหนาวขึ้น ในปี 2462 ณ พระราชวังอุทยานวังสราญรมย์ มีการจัดออกร้าน ค้าขาย การแสดงต่าง ๆ และหนึ่งในนั้นคือร้านพะหมี โดยมีพระสมัคร์ราชกิจ (หม่อมหลวงสายัณห์ อิศรเสนา) เป็นเจ้าหน้าที่ ลักษณะภายในร้านเป็นห้องโถง ตรงกลางห้องจัดเป็นห้องรับแขกสวยงาม มีฝาห้อง 3 ด้าน สำหรับแขวนกระดานชนวนที่เป็นคำถาม และด้านที่ติดถนนมีผ้าม่านรูดปิดเปิด โดยด้านในตรงกลางทำช่องเหมือนช่องขายตั๋วรถไฟ มีทางเข้าออกของเจ้าหน้าที่ ผู้ใดที่จะเล่นสามารถเดินดูข้อความบนกระดานชนวน เมื่อคิดคำตอบและแน่ใจว่าจะทายก็นำกระดานชนวนแผ่นนั้นยื่นให้กับเจ้าหน้าที่พร้อมกับเสียค่าธรรมเนียม 1 บาท เจ้าหน้าที่จะทวนคำทาย เลขลำดับคำทายและให้ผู้เล่นตอบ เมื่อถึงเวลาเปิดซองคำเฉลยระหว่างนั้นจะมีเสียงตีกลองรัว ถ้าตอบถูกหลังเสียงรัวกลองจะมีเสียงดัง ตุ้ง พร้อมแสงไฟสว่างและของรางวัลยื่นออกมา แต่ถ้าทายผิดหลังเสียงรัวกลองจะมีเสียงดัง แก๊ก ของไม้กลองที่ตีโดนข้างกลอง และไฟจะมืดลง สำหรับคำทายนั้น พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 6 ทรงให้พระบรมวงศานุวงศ์หลายท่านช่วยตั้งปัญหามาสำรองไว้มากมาย มีทั้งคำโคลง และร้อยแก้ว ยกตัวอย่างเช่น คำทาย : เป็นชื่อ 2 พยางค์ พยางค์ที่ 1 หมายถึง สิ่งที่คนบูชากราบไหว้ พยางค์ที่ 2 หมายถึง รุ่งเรืองพรายแสง คำตอบ : พระร่วง เป็นต้น ในส่วนของรางวัลนั้นเป็นประเภทของชำร่วยมีราคา นอกจากนี้พระองค์ทรงตั้งคำทายพิเศษไว้ว่า “ใครเก่งที่สุดในโลก” มีของรางวัลเป็นนาฬิกาข้อมือเรือนทองคำ ซึ่งคำถามนี้ได้รับความสนใจมากมายและได้ค่าธรรมเนียมสูงสุด จนกระทั่งก่อนงานจบ นายสนิทหุ้มแพร (บุญมา หิรัณยะมาน) ได้ตอบคำทายนี้ด้วยอารมณ์ความรู้สึกโกรธที่โดนถามซ้ำจากเจ้าหน้าที่ จึงตอบว่า “บอกว่าไม่รู้ ไม่รู้ ยังถามอยู่ได้” และนั่นก็คือคำตอบที่ถูกต้อง
พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 6 ทรงมีพระราชกระแสรับสั่งเกี่ยวกับคำทายนี้ว่า “การที่ฉันตั้งกระทู้พะหมี ถามว่า “ใครเก่งที่สุดในโลก” ครั้งนี้ก็เพราะจะลองดีพวกถืออวดดี อวดว่า อะไรๆ ฉันก็รู้ทั้งนั้น บางท่านก็ตอบว่าพระพุทธเจ้าก็มี ฉันและใครๆ ก็คงไม่เคยรู้มาก่อนเลยว่า พระพุทธเจ้าจะเคยสู้รบกับพระเยซูหรือพระมะหะหมัดมาบ้างแล้วหรือไม่ ฉะนั้นจะมีทางรู้ได้อย่างไร? ...บรรดาคนที่ถูกยกย่องว่าเป็นผู้รู้ หรือนักปราชญ์ นั้นดูจะพูดคำว่า ไม่รู้ ไม่ได้เอาเสียเลย... นับเป็นเรื่องที่ฉันมีความรำคาญใจมานานแล้ว”
ภาพ : การเล่นพะหมี
ภาพ : การอธิบายกติกาการเล่นพะหมี
---------------------------------------------------------
รายการอ้างอิง
พระราชนิพนธ์ ปริศนาคำโคลงและความเรียง. พระนคร: โรงพิมพ์ไทยเขษม, 2481.
สารานุกรมพระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัว. กรุงเทพฯ: เจริญวิทย์การพิมพ์, 2524.
วัฒนะ บุญจับ. “พะหมี : ปริศนาแบบสหวิทยาบูรณาการ,” วชิราวุธานุสรณ์สาร 30, 2 (6 เมษายน 2554): 29-42.
---------------------------------------------------------
เรียบเรียงโดย : นางสาวพีรญา ทองโสภณ บรรณารักษ์ปฏิบัติการ สำนักหอสมุดแห่งชาติ--------------------------------------------------------
*เผยแพร่ข้อมูลทางเว็บไซต์ โดยกลุ่มเผยแพร่และประชาสัมพันธ์ กรมศิลปากร
ภาชนะดินเผามีพวยจากแหล่งโบราณคดีคอกช้างดิน เมืองโบราณอู่ทอง
ภาชนะดินเผามีพวยพบจากการขุดศึกษาทางโบราณคดีบริเวณพื้นที่อยู่อาศัย แหล่งโบราณคดีคอกช้างดิน เมืองโบราณอู่ทอง จังหวัดสุพรรณบุรี จัดแสดง ณ ห้องโบราณคดีเมืองอู่ทอง พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ อู่ทอง
ภาชนะดินเผามีพวย ขึ้นรูปด้วยแป้นหมุน เนื้อดินละเอียดสีส้ม อยู่ในสภาพชำรุด ขอบปากแตกหักหายไป เหลือเพียงส่วนคอทรงกระบอกสูงคอดเว้าตรงกลาง ส่วนบนและล่างผายออก มีพวยสั้น ทรงโค้งติดอยู่ ส่วนลำตัวและก้นภาชนะแตกหักหายไป เมื่อเปรียบเทียบกับรูปแบบของภาชนะดินเผาแบบมีพวย ซึ่งมีสภาพสมบูรณ์ในยุคสมัยเดียวกัน จึงสันนิษฐานได้ว่า หากภาชนะใบนี้อยู่ในสภาพสมบูรณ์ น่าจะมีลำตัวเป็นทรงกลม มีฐานทรงกลมเตี้ยรองรับ กำหนดอายุสมัยทวารวดี ราวพุทธศตวรรษที่ ๑๒ - ๑๔ หรือประมาณ ๑,๒๐๐ - ๑,๔๐๐ ปีมาแล้ว
ภาชนะดินเผามีพวย หรือที่นิยมเรียกว่า “กุณฑี” เป็นภาชนะสำหรับใส่น้ำหรือของเหลว โดยใส่ของเหลวเข้าไปทางปากภาชนะ และเทของเหลวออกทางพวย พบทั้งขนาดใหญ่และขนาดเล็ก สันนิษฐานว่าภาชนะดินเผามีพวยขนาดใหญ่ทำขึ้นสำหรับใช้ในชีวิตประจำวัน ส่วนขนาดเล็กใช้สำหรับการประกอบพิธีกรรม นักวิชาการสันนิษฐานว่า ภาชนะดินเผามีพวยที่พบในแหล่งโบราณคดีสมัยทวารวดี น่าจะมีต้นแบบมาจากภาชนะดินเผามีพวยของอินเดีย โดยอินเดียอาจได้รับรูปแบบมาจากอารยธรรมเมโสโปเตเมียอีกทอดหนึ่ง โดยมีการปรับเปลี่ยนรูปแบบให้เป็นของตนเอง
ภาชนะดินเผามีพวย นอกจากจะพบที่เมืองโบราณอู่ทองแล้ว ยังพบได้ทั่วไปตามแหล่งโบราณคดีสมัยทวารวดี ทั้งบริเวณภาคกลาง ภาคตะวันออก ภาคตะวันออกเฉียงเหนือ และแหล่งโบราณคดีบริเวณภาคใต้ของประเทศไทย รวมทั้งแหล่งโบราณคดีบริเวณภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ ที่มีอายุสมัยใกล้เคียงกันด้วย ภาชนะดินเผามีพวยใบนี้แม้จะอยู่ในสภาพไม่สมบูรณ์ แต่ก็เป็นหลักฐานที่แสดงถึงสิ่งของเครื่องใช้ของผู้คนในพื้นที่บริเวณนี้ และยังแสดงถึงการติดต่อแลกเปลี่ยนของผู้คนท้องถิ่นบริเวณเมืองโบราณอู่ทอง กับผู้คนจากภายนอก ในช่วงเวลาดังกล่าว
เอกสารอ้างอิง
เกญพริษฐ์ พัฒฑิธนโชติภาคิน. “รูปแบบและบทบาทหน้าที่ของกุณฑีในช่วงก่อนพุทธศตวรรษที่ ๑๙”. วิทยานิพนธ์ปริญญาศิลปศาสตรมหาบัณฑิต สาขาโบราณคดีสมัยประวัติศาสตร์ บัณฑิตวิทยาลัย มหาวิทยาลัยศิลปากร, ๒๕๕๔.
ผาสุข อินทราวุธ. ดรรชนีภาชนะดินเผาสมัยทวารวดี. กรุงเทพฯ ภาควิชาโบราณคดี คณะโบราณคดี มหาวิทยาลัยศิลปากร วังท่าพระ, ๒๕๒๘.
ศักดิ์ชัย สายสิงห์. ศิลปะทวารวดี วัฒนธรรมทางศาสนายุคแรกเริ่มในดินแดนไทย. กรุงเทพฯ เมือง โบราณ, ๒๕๖๒.
สายันต์ ไพรชาญจิตร์ และสุภมาศ ดวงสกุล. โบราณสถานคอกช้างดินเมืองเก่าอู่ทอง รายงานการสำรวจและขุดค้นทางโบราณคดี พุทธศักราช ๒๕๔๐. สุพรรณบุรี ฝ่ายวิชาการ สำนักงานโบราณคดีและพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติที่ ๒ สุพรรณบุรี, ๒๕๔๐. อ้างถึงใน กรมศิลปากร. โบราณคดีคอกช้างดิน. กรุงเทพฯ ฟันนี่พับบลิชชิ่ง, ๒๕๔๕.
ชื่อเรื่อง สตฺตปฺปกรณาภิธมฺม (สงฺคิณี-มหาปฏฺฐาน) อย.บ. 43/3ประเภทวัสดุ/มีเดีย คัมภีร์ใบลานหมวดหมู่ พุทธศาสนาลักษณะวัสดุ 46 หน้า : กว้าง 5.1 ซม. ยาว 57.3 ซม.หัวเรื่อง พุทธศาสนาบทคัดย่อ/บันทึก เป็นคัมภีร์ใบลาน เส้นจาร ฉบับทองทึบ ได้รับบริจาคมาจาก จ.พระนครศรีอยุธยา
ชื่อผู้แต่ง คณะกรรมการวัดฉลอง
ชื่อเรื่อง วัดไชยาราราม (วัดฉลอง)
ครั้งที่พิมพ์ -
สถานที่พิมพ์ ภูเก็ต
สำนักพิมพ์ ภูเก็ตการพิมพ์
ปีที่พิมพ์ ๒๕๓๒
จำนวนหน้า ๖๔ หน้า
รายละเอียด
ประวัติความเป็นมาของวัดไชยธาราราม หรือวัดฉลอง ได้มีการเผยแพร่สู่ประชาชนหลายครั้งแต่ก็ยังไม่เพียงพอ ในโอกาสนี้ได้มีผู้ศรัทธา บริจาคทุนทรัพย์ในการจัดพิมพ์ขึ้น เพื่อเผยแพร่ให้เป็นประโยชน์แก่การศึกษาของผู้ที่สนใจ รายได้จากการจำหน่ายเพื่อให้เป็นปัจจัยในการบูรณปฎิสังขรของวัด ในหนังสือเล่มนี้ประกอบด้วย ประวัติความเป็นมาของวัดฉลอง ประวัติพ่อท่านนอกวัด ประวัติหลวงพ่อแช่ม ประวัติหลวงพ่อช่วง พระศรีปริยัติสุธี เป็นต้นชื่อผู้แต่ง คณะกรรมการวัดฉลอง
สตฺตปฺปกรณาภิธมฺม (สงฺคิณี-มหาปฎฺฐาน) ชบ.บ 144/1กเอกสารโบราณ (คัมภีร์ใบลาน)
สตฺตปฺปกรณาภิธมฺม (สงฺคิณี-มหาปฎฺฐาน) ชบ.บ 177/2ชเอกสารโบราณ (คัมภีร์ใบลาน)
ชื่อผู้แต่ง สโมสรไลออนส์สากล
ชื่อเรื่อง เสียงสิงโต (พฤศจิกายน ๒๕๑๔)
ครั้งที่พิมพ์ -
สถานที่พิมพ์ พระนคร
สำนักพิมพ์ โรงพิมพ์ศรีการช่าง
ปีที่พิมพ์ ๒๕๑๔
จำนวนหน้า ๗๒ หน้า
รายละเอียด
สโมสรไลออนส์สากล เป็นองค์กรการกุศลนานาชาติ มีนโยบายให้ความช่วยเหลือชุมชน สังคม เยาวชน ผู้ขาดโอกาส ด้วยจิตวิญญาณ และเป็นการพัฒนา ความรู้กับสมาชิกในหลักสูตรต่างอย่างเหมาะสม สามารถนำไปใช้ประโยชน์ได้จริงและก้าวขึ้นเป็นผู้นำที่มีคุณภาพและมีคุณธรรม ภายในเล่มประกอบด้วยบทความ ให้ความรู้ เช่น ธงชาติไทย ศูนย์ชุมชนวัดคลองเตย ปัญหากฎหมายและครอบครัว เป็นต้น
เลขทะเบียน : นพ.บ.378/1ฆห้องจัดเก็บ : ศรีโคตรบูรณ์ประเภทสื่อ : เอกสารโบราณหมวดหมู่ : พุทธศาสนาลักษณะวัสดุ : 44 หน้า ; 5 x 53 ซ.ม. : ชาดทึบ-ล่องรัก-ลานดิบ ; ไม่มีไม้ประกับชื่อชุด : มัดที่ 143 (26-39) ผูก 1ฆ (2566)หัวเรื่อง : จีรธารกถา --เอกสารโบราณ คัมภีร์ใบลาน พุทธศาสนาอักษร : ธรรมอีสานภาษา : ธรรมอีสานบทคัดย่อ : มีเนื้อหาเกี่ยวกับพุทธศาสนา สามารถสืบค้นได้ที่ห้องศรีโคตรบูรณ์ หอสมุดแห่งชาติเฉลิมพระเกียรติ สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ นครพนม
เลขทะเบียน : นพ.บ.519/1ห้องจัดเก็บ : ศรีโคตรบูรณ์ประเภทสื่อ : เอกสารโบราณหมวดหมู่ : พุทธศาสนาลักษณะวัสดุ : 730 หน้า ; 4 x 56 ซ.ม. : รักทึบ ; ไม้ประกับธรรมดาชื่อชุด : มัดที่ 174 (259) ผูก 1 (2566)หัวเรื่อง : อภิธรรม--เอกสารโบราณ คัมภีร์ใบลาน พุทธศาสนาอักษร : ธรรมอีสานภาษา : ธรรมอีสานบทคัดย่อ : มีเนื้อหาเกี่ยวกับพุทธศาสนา สามารถสืบค้นได้ที่ห้องศรีโคตรบูรณ์ หอสมุดแห่งชาติเฉลิมพระเกียรติ สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ นครพนม
ชื่อเรื่อง ธมฺมปทวณฺณนา ธมฺมปทฏฺธกถา ขุทฺทกนิกายฏฺธกกา (ธมฺมฺปทขั้นปลาย)อย.บ. 241/7หมวดหมู่ พุทธศาสนาลักษณะวัสดุ 50 หน้า กว้าง 5 ซม. ยาว 58.5 ซม.หัวเรื่อง พระธรรมเทศนา
บทคัดย่อ/บันทึก เป็นคัมภีร์ใบลาน ฉบับทองทึบ ไม้ประกับธรรมดา
ชื่อเรื่อง สพ.บ. 426/1 เมตฺเตยฺยสุตฺต (เมตฺเตยฺยสูตร)
สพ.บ. 426/1ประเภทวัสดุมีเดีย คัมภีร์ใบลานหมวดหมู่ พุทธศาสนาลักษณะวัสดุ 54 หน้า กว้าง 4.5 ซม. ยาว 59 ซม.หัวเรื่อง พุทธศาสนา ชาดก
บทคัดย่อ/บันทึก เป็นคัมภีร์ใบลาน ได้รับบริจาคมาจากวัดลานคา ต.โคกคราม อ.บางปลาม้า จ.สุพรรณบุรี
ชื่อเรื่อง: สมุดภาพโบราณวัตถุสถาน และทัศนียภาพ ผู้แต่ง: อุทัยและพูนทรัพย์ สนธิ ปีที่พิมพ์: พ.ศ. ๒๔๙๗สถานที่พิมพ์: เชียงใหม่สำนักพิมพ์: ลานนาการพิมพ์ จำนวนหน้า: ๒๘ หน้า เนื้อหา: สมุดภาพโบราณวัตถุสถานและทัศนียภาพ เชียงใหม่-ลำพูน อภินันทนาการจาก อุทัยและพูนทรัพย์ สนธิ เนื่องในวาระดิถีเริ่มรอบปีใหม่ ๑ มกราคม พ.ศ. ๒๔๙๘ โดยรวบรวมภาพอันมีคุณค่าทางประวัติศาสตร์ท้องถิ่น พร้อมรายละเอียดคำอธิบายประกอบให้ผู้ที่ได้ศึกษาสามารถเข้าใจได้อย่างกระชับ อาทิ โพธารามมหาวิหาร (วัดเจ็ดยอด) บุปผารามมหาวิหาร (วัดสวนดอก) โชติการามมหาวิหาร (วัดเจดีย์หลวง) พระบรมธาตุดอยสุเทพ น้ำตกแม่ยะ จอมทอง เวียงพิงค์ยามน้ำหลาก ถนนท่าแพเมื่อ ๕๐ ปีก่อน ล่องแก่งปิง เวฬุกัฏฐาราม (วัดอุโมงค์) ล่องแพจากแม่แจ่ม การแห่ครัวทานของคนเมืองเหนือ น้ำตกแม่กลาง จอมทอง หอคำของผู้ครองนครเชียงใหม่ ครอบครัวของชาวแม้ว เวฬุวันมหาวิหาร (วัดกู่เต้า) ออบหลวง ยางเปียงที่ห้วยหละ กังสดาลคู่เมืองลำพูน เป็นต้น เลขทะเบียนหนังสือหายาก: ๗๗๑ เลขทะเบียนหนังสืออิเล็กทรอนิกส์: E-book ๒๕๖๖_๐๐๑๔หมายเหตุ: โครงการจัดเก็บและอนุรักษ์หนังสือ วารสาร หนังสือพิมพ์ สื่อโสตทัศนวัสดุ และเอกสารโบราณ หอสมุดแห่งชาติรัชมังคลาภิเษก เชียงใหม่ ประจำปีงบประมาณ ๒๕๖๖
