คลังกลางพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ ขอนำเสนอความรู้คู่ขนานกับนิทรรศการพิเศษที่กำลังจะจัดขึ้นเร็ว ๆ นี้ ในหัวข้อ “เกร็ดสาส์นสมเด็จ” โดยเนื้อหาจะเป็นการปูพื้นฐานเพื่อทำความรู้จักกับ “จดหมายเวร” ในสมเด็จฯ เจ้าฟ้ากรมพระยานริศรานุวัดติวงศ์ และสมเด็จฯ กรมพระยาดำรงราชานุภาพ ซึ่งตอนแรกจะว่าด้วยเรื่องของการรวบรวมเอกสารต้นฉบับและการตีพิมพ์เป็นหนังสือตามลำดับ ที่มาขององค์ความรู้ชุดนี้ มีเนื้อหาระบุอยู่ในคำนำหนังสือสาส์นสมเด็จ (ฉบับคลังวิทยา) ว่า

 
           “... เมื่อสมเด็จทั้งสองสิ้นพระชนม์ไปแล้ว ทายาทของพระองค์ท่านได้ประทานลายพระหัตถ์ที่ทรงมีโต้ตอบกันทั้งหมดให้เป็นสมบัติของชาติ โดยทรงมอบไว้ในหอสมุดดำรงราชานุภาพ กรมศิลปากรได้นำลายพระหัตถ์เหล่านี้ออกตีพิมพ์ครั้งแรกในหนังสือวารสารศิลปากร ...” 


จึงอาจกล่าวได้ว่าจุดเริ่มต้นของคำว่า "สาส์นสมเด็จ" เกิดขึ้นเมื่อ พ.ศ. 2490 เป็นหัวข้อหนึ่งในวารสารศิลปากร ต่อมามีผู้ขออนุญาตตีพิมพ์ “สาส์นสมเด็จ” เป็นหนังสือครั้งแรกเมื่อปี พ.ศ. 2492 “เพื่อแจกในงานศพ” และถูกตีพิมพ์เป็นหนังสือเพื่อจำหน่ายครั้งแรกใน พ.ศ. 2493 โดยผู้ได้รับอนุญาตให้ตีพิมพ์ คือ นายจรูญ คุ้มวงศ์ ดังนั้น ปีนี้ (พ.ศ. 2563) จึงเป็นวาระครบรอบ 70 ปี ที่ “หนังสือสาส์นสมเด็จ”ถูกตีพิมพ์เพื่อจำหน่ายอย่างเป็นทางการ อย่างไรก็ดี หนังสือสาส์นสมเด็จยังคงมีความเคลื่อนไหวเรื่อยมาโดยลำดับ โดยปัจจุบัน สำนักงานราชบัณฑิตยสภายังได้จัดพิมพ์หนังสือ “สาส์นสมเด็จ ฉบับราชบัณฑิตยสภา” เพื่อระลึกถึงคุณูปการของทั้งสองพระองค์ในวาระครบรอบ 150 ปี อีกด้วย

เรียบเรียง   :  ศรัญ  กลิ่นสุคนธ์
ออกแบบ   :  อริย์ธัช  นกงาม

สามารถติดตามข้อมูลข่าวสารของคลังกลาง พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติเพิ่มเติมได้ที่
https://www.facebook.com/nationalmuseumstorage/