ค้นหา
รายการที่พบทั้งหมด 48,611 รายการ
องค์ความรู้ พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ หริภุญไชย
#เจ้ามหาเทวีสร้างพระพุทธรูป
จารึกทองจังโก องค์ระฆัง วัดพระธาตุหริภุญไชย
_พระธาตุหริภุญไชยเป็นเจดีย์ทรงระฆังในศิลปะล้านนา
มีองค์ประกอบที่สำคัญคือ ฐานบัวสองฐานซ้อนกันนผังสี่เหลี่ยมยกเก็จ ถัดขึ้นไปเป็นชุดฐานบัวคว่ำบัวหงาย ท้องไม้ประดับด้วยบัวลูกแก้วอกไก่ จำนวน ๓ ชั้น รองรับองค์ระฆัง บัลลังก์ และส่วนยอดของเจดีย์
_พระธาตุหริภุญไชย จากหลักฐานประเภทตำนานกล่าวว่าเป็นคูหาผังสี่เหลี่ยม ได้รับการบูรณะในสมัยราชวงศ์มังราย จนมีสภาพที่เห็นในปัจจุบัน ตกแต่งด้วยการปิดทองคำเปลวลงบนแผ่นโลหะที่เรียกว่าทองจังโก หรือจังโก๋ แต่ละส่วนพบว่ามีการจารึกข้อความ รวมทั้งพระพุทธรูปที่จะได้กล่าวถึงต่อไป
#จารึกเจ้ามหาเทวีสร้างพระพุทธรูป #ลพ๔๖ มีจำนวนทั้งสิ้น ๒๐ บรรทัด ได้รับการอ่าน และปริวรรตโดย นายเทิม มีเต็ม ปัจจุบันดำรงตำแหน่งผู้เชี่ยวชาญด้านอักษรโบราณ สำนักหอสมุดแห่งชาติ เมื่อปีพ.ศ. ๒๕๒๕ ก่อนหน้านั้น นายสมชาย คงวานชโรจน์ เจ้าหน้าที่พิพิธภัณฑ์ วัดพระธาตุหริภุญชัยเป็นผู้พบและได้แจ้งให้กรมศิลปากรทราบ ซึ่งจารึกดังกล่าวได้ปรากฏใกล้กับพระพุทธรูปดุนนูนปางลีลา ซึ่งเป็นพระพุทธรูปที่ได้อิทธิพลจากศิลปะสุโขทัย ที่แพร่เข้ามาในล้านนาในช่วงต้นพุทธศตวรรษที่ ๒๐ ตรงกับรัชสมัยพระเจ้ากือนา ที่ทรงอาราธณาพระมุมนเถระจากสุโขทัยขึ้นมายังดินแดนล้านนา
#เจ้ามหาเทวี แปลว่านางผู้ยิ่งใหญ่ ในประวัติศาสตร์ล้านนาก็คือกษัตริย์ผู้เป็นสตรีหรือสตรีของพระเจ้าแผ่นดิน ในจารึกนี้ยังระบุอีกว่าทรงเป็น #แม่แก่เจ้าพระญาทั้งสองพี่น้อง หมายความว่าเป็นพระมารดาแห่งกษัตริย์ล้านนาที่ทรงเป็นพี่น้องกัน แต่เดิมมีการสันนิษฐานในแนวทางแรกคือ “พระมหาเทวีอโนชา” หรือ “พระนางโป่งน้อย” มเหสีของพระยายอดเชียงราย แห่งราชวงศ์มังราย (ครองราชย์ระหว่าง พ.ศ. ๒๐๓๐-๒๐๓๘) ที่มีพระโอรสสองพระองค์คือ พระเมืองแก้วและพระเมืองเกษเกล้า ซึ่งมีเพียงชินกาลมาลีปกรณ์เท่านั้นที่กล่าวถึงว่ากษัตริย์ ๒ พระองค์นี้ เป็นพี่น้องกัน ไม่พบในหลักฐานอื่นใดเลย
_แนวทางต่อมาเชื่อว่า เจ้ามหาเทวีนั้น หมายถึง “พระนางจิตราเทวี” พระมเหสีในพระเจ้าผายู(พ.ศ. ๑๘๗๙-๑๘๙๘) พระมารดาของพระเจ้ากือนากับท้าวมหาพรม เจ้าเมืองเชียงราย อันเป็น“เจ้าพระญาสองพี่น้อง” เมื่อพิจารณาจากรูปแบบตัวอักษรแล้ว ไม่ควรเก่าไปกว่าจารึกวัดพระยืน รวมไปถึงรูปแบบของพระพุทธรูปคล้ายกับศิลปะสุโขทัยที่รับอิทธิพลมาทางพระมหาสุมนเถระนั่นเอง
_ถึงแม้ว่าหลักฐานดังหล่าวจะตรงกับสมัยพระเจ้ากือนา แต่กลับไม่พบหลักฐานใดที่กล่าวถึงการบูรณะพระธาตุหริภุญไชยในสมัยของพระองค์เลย อาจเป็นเพราะว่าในสมัยพระเจ้าติโลกราช เป็นยุคที่นิกายวัดป่าแดงรุ่งเรือง ขณะที่นิกายสวนดอกในสมัยพระเจ้ากือนา ได้รับความนิยมอย่างมาก จึงทำให้มีการทำลายหลักฐานเอกสารต่างๆที่เกี่ยวข้องกับพระเจ้ากือนาไปเสียสิ้น จนไม่เหลือหลักฐานในสมัยของพระองค์
อ้างอิง
_เพ็ญสุภา สุขคตะ ใจอินทร์. พระธาตุหริภุญไชย. กรุงเทพฯ: ถาวรกิจการพิมพ์, ๒๕๕๓.
_ศักดิ์ชัย สายสิงห์. รายงานการวิจัยเมืองลำพูนจากหลักฐานโบราณคดี ศิลปะและเอกสารทางประวัติศาสตร์ เสนอต่อ สำนักศิลปากรที่ ๘ เชียงใหม่ กรมศิลปากร. (ม.ป.ท.: ม.ป.พ), ๕๕๕๒.
_ศูนย์มานุษยวิทยาสิรินธร. (๒๕๖๔). จารึกเจ้ามหาเทวีสร้างพระพุทธรูป. สืบค้นเมื่อ ๕ มีนาคม ๒๕๖๔, จาก https://db.sac.or.th/inscriptions/inscribe/image_detail/2
พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ นครศรีธรรมราช ขอนำเสนอ
วีดิทัศน์ประกอบนิทรรศการพิเศษเนื่องในวันอนุรักษ์มรดกไทย ประจำปี ๒๕๖๔ เรื่อง "ผ้าพระบฏ : พุทธศรัทธาบนผืนผ้า" (ตอนที่ ๑)
- ความเป็นมาของผ้าพระบฏ
- ผ้าพระบฏกับประเพณีแห่ผ้าขึ้นธาตุ
- ไขความรู้โดยพระครูเหมเจติยาภิบาล (ผู้ช่วยเจ้าอาวาสวัดพระมหาธาตุวรมหาวิหาร)
และโปรดติดตามวีดิทัศน์ ตอนที่ ๒ พร้อมกิจกรรมร่วมสนุกตอบคำถามเพื่อรับของที่ระลึกสุดพิเศษได้ทางหน้าเพจ เร็วๆ นี้
ขอเชิญชวนผู้สนใจเข้าชมนิทรรศการพิเศษ "ผ้าพระบฏ : พุทธศรัทธาบนผืนผ้า" ณ พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ นครศรีธรรมราช ตั้งแต่วันนี้เป็นต้นไป
-----------------------------------------------------------
พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ นครศรีธรรมราช
แหล่งเรียนรู้ทางประวัติศาสตร์ในจังหวัดนครศรีธรรมราช
เปิด : วันพุธ-วันอาทิตย์ เวลา ๐๙.๐๐ - ๑๖.๐๐ น.
ปิด : วันจันทร์-วันอังคาร และวันหยุดนักขัตฤกษ์
ค่าเข้าชม : ผู้ใหญ่ ๓๐ บาท ,
นักเรียน นักศึกษา ผู้สูงอายุ พระภิกษุ และนักบวชทางศาสนา เข้าชมฟรี
สอบถามรายละเอียดเพิ่มเติม ๐๗๕-๓๔๑๐๗๕
ชื่อเรื่อง มงฺคลตฺถทีปนี (มังคลัตถทีปนีอัฏฐกถา) สพ.บ. 310/4หมวดหมู่ พุทธศาสนาภาษา บาลี/ไทยหัวเรื่อง พุทธศาสนา พระสูตร มงคลสูตรประเภทวัสดุ/มีเดีย คัมภีร์ใบลานลักษณะวัสดุ 64 หน้า : กว้าง 5 ซม. ยาว 58 ซม. บทคัดย่อ เป็นคัมภีร์ใบลาน อักษรขอม เส้นจาร ฉบับล่องชาด ได้รับบริจาคมาจากวัดบ้านหมี่ ต.บางปลาม้า อ.บางปลาม้า จ.สุพรรณบุรี
องค์ความรู้ เรื่อง ใบเสมาสลักภาพพุทธประวัติ ตอน โสตถิยพราหมณ์ถวายหญ้าคา
จัดทำโดย สำนักศิลปากรที่ ๘ ขอนแก่น
ชื่อเรื่อง มหานิปาตวณฺณนา (ทสชาติ) ชาตกฏฐกถา ขุทฺทกนิกายฏฐกถา (มหาชนก-วิธูรบัณฑิต)
สพ.บ. 270/ฆ/1ประเภทวัสดุมีเดีย คัมภีร์ใบลานหมวดหมู่ พุทธศาสนาลักษณะวัสดุ 64 หน้า กว้าง4.5 ซ.ม. ยาว 56 ซ.ม. หัวเรื่อง พุทธศาสนา ชาดก เทศน์มหาชาติ คาถาพัน
บทคัดย่อ/บันทึก
เป็นคัมภีร์ใบลาน อักษรธรรมอีสาน ภาษาบาลี-ไทยอีสาน เส้นจาร ฉบับลานดิบ ได้รับบริจาคมาจากวัดบ้านหมี่ ต.บางปลาม้า อ.บางปลาม้า จ.สุพรรณบุรี
ชื่อเรื่อง เวสฺสนฺตรชาตกานิสํสกถา (อานิสงส์เวนสันดร)
สพ.บ. 261/1ประเภทวัสดุมีเดีย คัมภีร์ใบลานหมวดหมู่ พุทธศาสนาลักษณะวัสดุ 48 หน้า กว้าง 5 ซม. ยาว 59 ซม.หัวเรื่อง ธรรมะกับชีวิตประจำวัน ชาดก
บทคัดย่อ/บันทึก เป็นคัมภีร์ใบลาน อักษรธรรมอีสาน ภาษาบาลี-ไทยอีสาน เส้นจาร ฉบับลานดิบ ได้รับบริจาคมาจากวัดทุ่งอุทุมพร ต.บางปลาม้า อ.บางปลาม้า จ.สุพรรณบุรี
เลขทะเบียน : นพ.บ.182/1ห้องจัดเก็บ : ศรีโคตรบูรณ์ประเภทสื่อ : เอกสารโบราณหมวดหมู่ : พุทธศาสนาลักษณะวัสดุ : 54 หน้า ; 4 x 55 ซ.ม. : ล่องรัก ; ไม้ประกับธรรมดาชื่อชุด : มัดที่ 104 (101-109) ผูก 1 (2565)หัวเรื่อง : แปดหมื่นสี่พันธ์ขันธ์ --เอกสารโบราณ คัมภีร์ใบลาน พุทธศาสนาอักษร : ธรรมอีสานภาษา : ธรรมอีสานบทคัดย่อ : มีเนื้อหาเกี่ยวกับพุทธศาสนา สามารถสืบค้นได้ที่ห้องศรีโคตรบูรณ์ หอสมุดแห่งชาติเฉลิมพระเกียรติ สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ นครพนม
ฌาปนกิจฺจานิสํสกถา (อานิสงส์ฌาปนกิจฺจกถาพรกาลเถร)
ชบ.บ.64/1-1
เอกสารโบราณ (คัมภีร์ใบลาน)
ชื่อเรื่อง มิลินฺทปญฺหาสงฺเขป (มิลินทปัญหา)สพ.บ. 322/8ประเภทวัสดุ/มีเดีย คัมภีร์ใบลานหมวดหมู่ พุทธศาสนาลักษณะวัสดุ 34 หน้า : กว้าง 5.1 ซม. ยาว 56.7 ซม.หัวเรื่อง พุทธศาสนา ชาดก บทคัดย่อ/บันทึก เป็นคัมภีร์ใบลาน อักษรธรรมอีสาน ภาษาบาลี-ไทยอีสาน เส้นจาร ฉบับลานดิบ ได้รับบริจาคมาจาก วัดลานคา ต.โคกคราม อ.บางปลาม้า จ.สุพรรณบุรี
เลขทะเบียน : นพ.บ.284/2ห้องจัดเก็บ : ศรีโคตรบูรณ์ประเภทสื่อ : เอกสารโบราณหมวดหมู่ : พุทธศาสนาลักษณะวัสดุ : 56 หน้า ; 4.5 x 55 ซ.ม. : ทองทึบ-ล่องชาด-ลานดิบ ; ไม้ประกับธรรมดาชื่อชุด : มัดที่ 120 (253-257) ผูก 2 (2565)หัวเรื่อง : เอกนิปาต--เอกสารโบราณ คัมภีร์ใบลาน พุทธศาสนาอักษร : ธรรมอีสานภาษา : ธรรมอีสานบทคัดย่อ : มีเนื้อหาเกี่ยวกับพุทธศาสนา สามารถสืบค้นได้ที่ห้องศรีโคตรบูรณ์ หอสมุดแห่งชาติเฉลิมพระเกียรติ สมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์ พระบรมราชินีนาถ นครพนม
ประวัติศาสตร์และโบราณคดีเมืองจะนะ ตอนที่ ๔ ยุคประวัติศาสตร์ สมัย ร.๕ จนถึงปัจจุบันตอนที่ ๔ จะนะสมัยรัชกาลที่ ๕ ถึงปัจจุบัน
เมื่อมีการปรับปรุงรูปแบบการปกครองเป็นมณฑลเทศาภิบาล และยกเลิกระบบเจ้าเมือง เมืองจะนะจึงมีฐานะเป็นอำเภอเมืองจะนะ ซึ่งต่อมาได้เปลี่ยนชื่อเป็นอำเภอบ้านนา และอำเภอจะนะ ตามลำดับ
อำเภอเมืองจะนะ
พ.ศ.๒๔๓๙ มีการปรับปรุงรูปแบบการปกครองเป็นมณฑลเทศาภิบาล จึงมีการปรับเปลี่ยนฐานะของเมืองจะนะจากเมืองขึ้นของเมืองสงขลามาเป็นส่วนหนึ่งของเมืองสงขลา เรียกว่า “อำเภอเมืองจะนะ” โดยแต่งตั้งขุนศรีสารกรรมเป็นนายอำเภอเมืองจะนะ และย้ายที่ตั้งเมืองไปตั้งที่บ้านนาทวี ในขณะนั้นอำเภอเมืองจะนะมีบ้านเรือนจำนวน ๓,๓๑๒ หลังคาเรือน และประชากรรวม ๑๙,๐๕๖ คน (ชาย ๙,๕๖๘ คน หญิง ๙,๔๙๗ คน)
อำเภอบ้านนา
ในพ.ศ.๒๔๔๓ หลวงสาธรประสิทธิผลได้ย้ายที่ตั้งเมืองจะนะไปตั้งที่บ้านนา ในครั้งนั้นได้มีการเปลี่ยนชื่ออำเภอเมืองจะนะเป็น “อำเภอบ้านนา”
อำเภอจะนะ
พ.ศ.๒๕๖๗ พระบาทสมเด็จพระมงกุฏเกล้าเจ้าอยู่หัว ทรงพระกรุณาโปรดเกล้าให้เปลี่ยนชื่ออำเภอบ้านนาเป็น “อำเภอจะนะ” เนื่องจากชื่ออำเภอบ้านนา เมืองสงขลา ซ้ำกันกับอำเภอบ้านนาในจังหวัดสุราษฎร์ธานี ทำให้เกิดความเข้าใจผิดและไม่สะดวกแก่ทางราชการ และหลังจากนี้อำเภอจะนะก็ตั้งอยู่ที่บ้านนามาจนกระทั่งปัจจุบัน โดยแบ่งการปกครองออกเป็น ๑๔ ตำบล คือ แค ตลิ่งชัน สะพานไม้แก่น สะกอม ขุนตัดหวาย คู ป่าชิง บ้านนา คลองเปียะ ท่าหมอไทร น้ำขาว จะโหนง นาหว้า และนาทับ
-------------------------------------------------------------------------
เรียบเรียงข้อมูลและกราฟฟิคโดย นายสารัท ชลอสันติสกุล นักโบราณคดีชำนาญการ กลุ่มโบราณคดี สำนักศิลปากรที่ ๑๑ สงขลา
บทความวิชาการจดหมายเหตุเรื่อง ภาพเก่าเล่าอดีต : พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว เสด็ฯ เยือนสหรัฐอเมริกาและประเทศในทวีปยุโรปผู้แต่ง : จุฑาทิพย์ อังศุสิงห์ กรรมการผู้ทรงคุณวุฒิด้านจดหมายเหตุ กองทุนส่งเสริมงานจดหมายเหตุตีพิมพ์ลงนิตยสารศิลปากร ปีที่ ๔๙ ฉบับที่ ๖ (เดือนพฤศจิกายน-ธันวาคม ๒๕๔๙)หน้า ๗๙-๙๓
