สำหรับในประเทศไทย เราพบภาพเขียนเกี่ยวกับสัตว์ การล่าสัตว์ การทำมาหากิน การยิงธนู เครื่องมือดำรงชีพ พิธีกรรม รวมถึงภาพสัตว์ในลักษณะต่าง ๆ ซึ่งเมื่อพิจารณาแล้วสามารถแบ่งแรงบันดาลใจได้ 4 ประการใหญ่ ๆ ได้แก่

1. เกิดจากความเชื่อ กล่าวคือมนุษย์มีความเชื่ออยู่ในตัวและแสดงออกทางความคิดทางโชคลาง หรือเขียนภาพผนังเป็นเหลี่ยมเป็นจุดลายเรขาคณิต เส้นโค้ง เส้นคด และภาพที่ต้องแปลความต่าง ๆ เพื่อเป็นสัญลักษณ์ใช้ในการประกอบพิธีกรรมตามความเชื่อก็มี ดังนั้น ความเชื่อจึงเป็นแรงบันดาลใจอย่างหนึ่งที่เป็นแรงขับภายในให้มนุษย์สร้างงานจิตรกรรมผนังถ้ำขึ้น

2. เกิดจากการสร้างแบบอย่างการสอนเพื่อการหาเลี้ยงชีพ วิธีนี้จะมีภาพเขียนเป็นรูปสัตว์ที่มีคนล้อมอยู่ การโก่งธนูยิงสัตว์ หรือภาพสัตว์ที่มีหอก ฉมวกปักติดอยู่ เพื่อเป็นภาพ นิทรรศการถาวรตลอดกาลให้สมาชิกของเผ่าได้เห็นวิธีการล่าสัตว์การเอาชนะหรือหาอาหารจากสัตว์ต่าง ๆ เป็นการเรียนการสอนสมาชิกของตน จึงเป็นวิธีการหรือแรงจูงใจอย่างหนึ่งของมนุษย์ให้มีการเขียนภาพผนังถ้ำขึ้น

3. เกิดจากการเล่าเรื่องหรือเหตุการณ์ที่เกิดขึ้นให้สมาชิกรับรู้ บางครั้งถ้าหัวหน้าหรือ ผู้นำได้ไปทำกิจกรรมภายนอก เช่น อาจจะเป็นการล่าสัตว์ ไปร่วมพิธีกรรม มีการเดินเป็นขบวน หามกลองเดินเป็นแถว เป็นต้น ก็เป็นเหตุการณ์อีกอย่างหนึ่งที่ต้องการแสดงออกเพื่อเป็นการเล่าเรื่องให้เกิดการับรู้ต่อกัน และด้วยเหตุดังกล่าวจึงเป็นแรงบันดาลใจให้สร้างงานจิตรกรรมผนังถ้าขึ้นก็ได้

4. เกิดเพราะอยากสร้างงานศิลปกรรมให้เกิดขึ้น มนุษย์เป็นผู้มีความคิด เป็นนักสร้างสรรค์ และมีความรู้สึกนึกคิด มีสุนทรียรส รับรู้กับความสวยความงามต่าง ๆ ได้ มนุษย์จึงเป็นสัตว์โลกประเภทเดียวที่รู้จักงานศิลปกรรม และสร้างงานศิลปกรรมได้ จึงเป็นเหตุให้เขียนภาพผนังถ้ำขึ้นมา

.

งานศิลปะนั้นมีหลายสาขา แต่ที่จะกล่าวถึงในที่นี้ต้องการให้มองในเรื่องของทัศนศิลป์ (VISUAL ART) อันได้แก่ งานจิตรกรรม งานประติมากรรม และงานสถาปัตยกรรม เป็นประการสำคัญ เพราะว่ามนุษย์มีโอกาสที่จะแสดงออกด้วยการสร้างงานศิลปกรรมได้อย่างอิสระตามที่ตนนึกคิด และนี้คือบ่อเกิดงานช่างศิลปกรรมด้านการวาด การปั้น และการก่อสร้าง หรือที่เรียกกันว่า ทัศนศิลป์ 

มีสาเหตุให้เกิดงานศิลปกรรมอยู่ด้วยกันหลายสาเหตุ แต่ที่สำคัญ มี 7 สาเหตุ คือ

1. งานศิลปกรรมเกิดจากความเชื่อของมนุษย์

มนุษย์มีความเชื่อเกี่ยวกับเทพเจ้า วิญญาณ และสิ่งเหนือธรรมชาติตั้งแต่สมัยโบราณ ทำให้เกิดการสร้างงานศิลปะเพื่อบูชา เคารพ หรือใช้ในพิธีกรรม ไม่ว่าจะเป็นการสร้างพีระมิดของอียิปต์ตามความเชื่อเรื่องชีวิตหลังความตาย การสร้างวิหารและรูปเคารพเทพของกรีก หรือการสร้างงานศิลป์เกี่ยวกับคติความเชื่อของอินเดีย ความศรัทธาเหล่านี้จึงเป็นแรงผลักดันสำคัญที่ทำให้มนุษย์สร้างงานศิลปกรรมขึ้นมาอย่างหลากหลาย

2.งานศิลปกรรมเกิดจากความต้องการใช้สอย

สิ่งของที่มนุษย์จำเป็นต้องใช้ในชีวิตประจำวัน เช่น บ้าน เรือ แพ และเครื่องมือเครื่องใช้ต่าง ๆ เมื่อถูกออกแบบเพื่อใช้งานแล้ว มักได้รับการตกแต่งให้มีความงามเพิ่มขึ้น ส่งผลให้สิ่งใช้สอยเหล่านั้นพัฒนาเป็นงานศิลปกรรม เช่น การทำลวดลายบนภาชนะ การแกะสลักบนเสา หรือการตกแต่งยานพาหนะ ทำให้เกิดความงามควบคู่ไปกับประโยชน์ใช้สอย

3. งานศิลปกรรมเกิดจากความต้องการสร้างมิติ

มนุษย์ต้องการถ่ายทอดภาพหรือรูปทรงให้ดูสมจริงและเข้าใจได้ตามการมองเห็น จึงเกิดการสร้างภาพสองมิติในงานจิตรกรรมและสามมิติในงานประติมากรรม การใช้แสง เงา และการจัดวางรูปทรงทำให้ผู้ชมรับรู้มิติของผลงานได้ชัดเจน การสร้างมิติและความลึกจึงเป็นปัจจัยสำคัญที่ก่อให้เกิดงานศิลปะในหลายรูปแบบ

4. งานศิลปกรรมเกิดเพราะต้องการเลียนแบบธรรมชาติ มนุษย์ได้เห็นสิ่งต่าง ๆ ถ้าพอใจก็จะจำไว้ เช่น คน สัตว์ สิ่งของ และมนุษย์ต้องการที่จะจำลองเลียนแบบธรรมชาติไว้ จึงพยายามที่จะเขียนหรือสลักให้เป็นภาพตามที่ตนต้องการเพื่อบันทึกแบบธรรมชาติที่พอใจนั้นไว้ และความพยายามที่จะจำลองภาพจากธรรมชาติให้ได้นี้เองจึงทำให้เกิดงานศิลปกรรมตามแบบธรรมชาติ

5. งานศิลปกรรมเกิดเพราะต้องการความสวยงาม มนุษย์แม้ว่าจะอยู่ท่ามกลางธรรมชาติที่จัดสรรไว้อย่างดีแล้วก็ตาม แต่มนุษย์นั้นก็ยังหาความพอใจถึงที่สุดมิได้ แม้ดอกไม้ที่ว่ามีสีสวยมีรูปลักษณะงามแล้วก็ตาม มนุษย์ก็ยังไม่พอใจจึฉีกกลีบออกมาแล้วพับร้อยใหม่ เป็นพวงมาลัยให้งามกว่าเดิมอีก เจดีย์ต่าง ๆ ก็มีลวดลายเพื่อให้ดูสวยงามกว่ากองดินธรรมดา อาคารสิ่งก่อสร้าง แม้จะใช้อาศัยอยู่ได้แล้ว ก็เพิ่มเติมงานตกแต่งประดับประดาเข้าไปอีกจนงามตามที่มนุษย์กลุ่มนั้นต้องการ ดังนั้น ความต้องการความงามที่มากกว่าธรรมชาติได้จัดไว้ให้แล้ว จึงเป็นเหตุสำคัญอย่างหนึ่งที่ก่อให้เกิดงานศิลปกรรมประดิษฐ์และลวดลายต่าง ๆ ขึ้น

6.งานศิลปกรรมเกิดจากการจำ การนึก การคิด และการปฏิบัติฝึกฝน มนุษย์มีสมองจำ นึก และคิด เมื่อไปเห็นสิ่งที่ตนพอใจจากแหล่งหนึ่งก็กลับมาสร้างงานตามที่จำมา แต่การจำ ส่วนใหญ่จะจำได้ไม่หมด จึงเป็นเหตุให้เกิดการสร้างเป็นรูปแบบใหม่ขึ้น และเมื่อได้พัฒนารูปแบบใหม่จะทำให้ได้รูปแบบศิลปกรรมแนวใหม่ขึ้นมาอีก จึงเป็นบ่อเกิดรูปแบบงานศิลปกรรมอย่างหนึ่ง

7. งานศิลปกรรมเกิดจากการพัฒนางานเศรษฐกิจเพื่อเลียงชีพ การประกอบอาชีพเพื่อเลี้ยงปากท้องนับเป็นสิ่งจำเป็นและสำคัญของมนุษย์ ดังนั้น การประกอบอาชีพบางอย่าง ถ้าผลิตมากและจำเจเกินไปก็จำหน่ายไม่ออกเพราะตลาดไม่ต้องการ ดังนั้น จึงต้องพัฒนาในเรื่องรูปแบบ พัฒนาการใช้วัสดุรวมทั้งความละเอียดประณีต เช่นสมัยก่อนถ้าเป็นงานปั้นภาพหรือลายหน้าบันโบสถ์ นายข่างศิลปะก็ต้องปั้นดินเหนียวแล้วถอดพิมพ์หล่อปูน จึงนำไปประดับ ต่อมามีการพัฒนาการปั้นปูนสดก็สามารถปั้นได้ทันทีและได้งานเร็วกว่าประณีตกว่า จึงเกิดงานศิลปกรรมแขนงใหม่ขึ้นมา เป็นต้น ดังนั้นการพัฒนารูปแบบงานช่างต่าง ๆ ก็เป็นบ่อเกิดงานศิลปกรรมลักษณะใหม่ๆได้อย่างหนึ่งเหมือนกัน

.

เรียบเรียง/กราฟิก : นางสาวอนุธิดา ส่งบำเพ็ญ  นักวิชาการวัฒนธรรม กลุ่มโบราณคดี สำนักศิลปากรที่ 12 นครศรีธรรมราช

.

อ้างอิงข้อมูล

นพวัฒน์ สมพื้น. สีเขียนภาพผนังถ้ำ ยุคโบราณในประเทศไทย. กรุงเทพฯ : กรมศิลปากร กระทรวงวัฒนธรรม, 2545.https://www.facebook.com/share/p/1FdotH4HUU/