พี่บรรณนี่ขอชวนผู้อ่านไปค้นพบเรื่องราวความรู้ที่น่าสนใจจากหนังสือดีที่มีให้บริการในหอสมุดแห่งชาติรัชมังคลาภิเษก จันทบุรี วันนี้ขอนำเสนอเรื่อง “ประเพณีไหว้พระจันทร์”

“ประเพณีไหว้พระจันทร์” หรือภาษาจีนเรียกว่า 中秋节 (จงชิวเจี๋ย) เป็นวัฒนธรรมที่มีรากฐานมาจากอารยธรรมจีนโบราณ โดยมีหลักฐานปรากฏตั้งแต่สมัยราชวงศ์โจว ว่ามี
การประกอบพิธีบูชาดวงจันทร์เพื่อแสดงความกตัญญูต่อธรรมชาติและเฉลิมฉลองผลผลิตหลังฤดูกาลเก็บเกี่ยว ต่อมาในสมัยราชวงศ์ถังและ หมิง ประเพณีดังกล่าวได้รับความนิยมอย่างแพร่หลาย
จนกลายเป็นเทศกาลสำคัญที่สืบทอดมาจนถึงปัจจุบัน เทศกาลนี้จัดขึ้นในช่วงวันขึ้น 15 ค่ำ เดือน 8 ของทุกปีตามปฏิทินจันทรคติจีน โดยในปีนี้ ตรงกับวันที่ 6 ตุลาคม 2568

ส. พลายน้อยได้กล่าวไว้ในหนังสือ จันทรคตินิยาย เกี่ยวกับประเพณีไหว้พระจันทร์ว่า พิธีไหว้พระจันทร์แบบโบราณของจีนจะทำในเดือนแปด เริ่มตั้งแต่ขึ้น 11 – 15 ค่ำ พิธีมีการเซ่นเจ้าแม่และเซ่นดาวจระเข้ เครื่องเซ่นมีกระบุงสี่เหลี่ยมใส่ข้าวสารเล็กน้อยวางบนโต๊ะกลางแจ้ง เอาตะเกียบ 10 คู่ กับรูปเด็กๆ ใส่ในกระบุง นิมนต์พระมาสวด หัวหน้าครอบครัวนำลูกหลานมาเซ่นไหว้
เสร็จแล้วจึงเอาข้าวในกระบุงมาต้มรับประทาน ซึ่งมีความเชื่อว่าจะทำให้อายุยืน นอกจากนี้ยังมีการทำขนมพระจันทร์ประกวดประชันกัน ประดับประดาอย่างสวยงาม เป็นวันสนุกสนานรื่นเริงที่ช่วยสร้างความสัมพันธ์ในครอบครัวและชุมชน ผ่านกิจกรรมการรวมตัวรับประทานขนมไหว้พระจันทร์ ซึ่งมีลักษณะทรงกลมแทนความสมบูรณ์พร้อมและการกลับมาพบกันของญาติมิตร

การไหว้พระจันทร์มีนัยสำคัญในเชิงสัญลักษณ์และสังคม กล่าวคือ ดวงจันทร์เต็มดวงในวันเพ็ญเดือนแปดตามปฏิทินจันทรคติถูกมองว่าเป็นตัวแทนของความสมบูรณ์ ความกลมเกลียว และความสัมพันธ์อันแน่นแฟ้นของครอบครัว พิธีกรรมดังกล่าวยังสะท้อนมิติทางศาสนาและความเชื่อ โดยมีตำนาน “ฉางเอ๋อเหินสู่ดวงจันทร์” เป็นเรื่องเล่าหลักที่อธิบายถึงความศรัทธาของผู้คนต่อ
ดวงจันทร์ในฐานะแหล่งพลังงานและความงดงาม ดังนั้นการไหว้พระจันทร์จึงมิได้เป็นเพียงพิธีกรรมทางความเชื่อ แต่ยังสะท้อนถึงความสัมพันธ์เชิงประวัติศาสตร์ วัฒนธรรม และสังคมที่สืบทอดจากอดีตสู่ปัจจุบัน

ผู้อ่านที่สนใจเรื่องราวของประเพณีไหว้พระจันทร์ สามารถอ่านเพิ่มเติมได้จากหนังสือ เรื่อง “จันทรคตินิยาย” ซึ่งรวบรวมโดย ส. พลายน้อย เป็นเรื่องของพระจันทร์ในหลายแง่มุม ทั้งด้านประวัติศาสตร์ วรรณคดี นิยาย นิทาน ความเชื่อ ตำนาน ทั้งของไทยและต่างประเทศ สามารถอ่านได้ที่ห้องหนังสือทั่วไป 1 หอสมุดแห่งชาติรัชมังคลาภิเษก จันทบุรี

ข้อมูลอ้างอิงและภาพประกอบ

ส. พลายน้อย.  จันทรคตินิยาย.  พิมพ์ครั้งที่ 2.  กรุงเทพฯ: พิมพ์คำ, 2543.