กุลสัตรี นิตยสารไทยสมัยรัชกาลที่ ๕

เมื่อเอ่ยถึง นิตยสาร หลายคนคงรู้จักคุ้นเคยดีในฐานะสื่อหลักที่อยู่คู่แผงหนังสือไทยมาอย่างยาวนาน นอกจากจะให้สาระความรู้ ความบันเทิงแล้ว ยังเป็นเครื่องมือบันทึกเรื่องราวของสังคมทุกยุคทุกสมัยที่มีความสำคัญทางประวัติศาสตร์
กุลสัตรี นิตยสารไทยปลายสมัยพระบาทสมเด็จพระจุลจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ ๕ เป็นหนังสือพิมพ์รายเดือน แต่หากเปรียบเทียบรูปแบบในปัจจุบันแล้ว ถือได้ว่าเป็นนิตยสารซึ่งในยุคสมัยนั้นยังไม่มีการบัญญัติคำว่า “นิตยสาร” กุลสัตรี ซึ่งจัดพิมพ์ขึ้นระหว่าง ร.ศ. ๑๒๕-๑๒๖ (พ.ศ. ๒๔๔๙ – ๒๔๕๐) โดย ไม่ปรากฏชื่อจริงของผู้จัดทำ มีเพียงแจ้งความไว้ในส่วนเกี่ยวกับการติดต่อบอกรับ ให้ส่งถึง หลวงจันทรามาตย์ หอพระสมุดวชิรญาณ และหลวงวิฆเนศร์ประสิทธิวิทย์ โดยมีบรรณาธิการใช้นามแฝงว่า จันทรามาตย์
จุดมุ่งหมายของการจัดทำ กุลสัตรี ขึ้นเพื่อให้ความรู้แก่ผู้หญิง เป็นสื่อสำหรับนักเรียนในโรงเรียนสตรีทั้งหลายในขณะนั้น
ลักษณะของหนังสือ หนาประมาณ ๖๐-๖๕ หน้า ภายในเล่มไม่มีภาพประกอบ มีภาพเฉพาะหน้าปก ซึ่งบรรณาธิการได้กล่าวไว้ในคำนำเล่ม ๑ ว่า “ในหน้าหนังสือพิมพ์นี้ ได้แสดงรูปนางเรวดีพานางนพมาศขึ้นระแทะไปสู่พระราชวัง เพื่อถวายเปนพระสนมแก่พระร่วงเจ้า ซึ่งเปนพระเจ้าแผ่นดินเสวยราชสบัติณกรุงเทพ มหานครศุโขไทยราชธานีบุรีรัมย์สถาน....” ทั้งนี้ยังได้กล่าวถึงสาเหตุที่เลือกเป็นนางนพมาศ ความว่า “บรรดาหญิงที่มีชื่อเสียง ซึ่งได้ออกนามมานี้ ไม่มีผู้ใดเหมาะเท่ากับนางนพมาศ ในการเปนแม่เรือน จึงได้นำมาเชิดชูให้เปนที่เฉลิมเกียรติยศ แก่หญิงไทยในหนังสือเรื่องนี้” จึงได้ใช้ภาพนางเรวดีพานางนพมาศขึ้นกระแทะเป็นภาพหน้าปก
เนื้อหาเริ่มจากคำนำที่กล่าวเกี่ยวกับเรื่องหนังสือ ปัญหาต่างๆ คำวิพากษ์วิจารณ์จากผู้อ่าน คอลัมน์ หน้าที่หญิง ต่อมาเปลี่ยนเป็นธรรมจริยานารี เป็นการให้ความรู้และกระตุ้นให้ผู้หญิงสำนึกในหน้าที่ สิทธิต่างๆ บทความอื่นๆ ซึ่งให้ความรู้ ข่าวสารทั่วไป เช่น การแต่งหนังสือ เรื่องอ่านเล่น มีทั้งนวนิยาย เรื่องสั้น นิทาน โคลง กลอน ลิลิต และความรู้เบ็ดเตล็ด ในส่วนท้ายเล่มเป็นคอลัมน์แจ้งความซึ่งเป็นการแจ้งข่าว เรื่องราวเกี่ยวกับนิตยสารเล่มนี้ เช่น ระเบียบของหนังสือ วิธีการบอกรับ และประกาศต่างๆ เป็นต้น

------------------------------------------------------------
เรียบเรียงข้อมูล: นางสาวยุวเรศ อิทธิชัยวัฒนา บรรณารักษ์ชำนาญการ สำนักหอสมุดแห่งชาติ
------------------------------------------------------------

เอกสารอ้างอิง กุลสัตรี. เล่ม ๑ ตอนที่ ๑ เมษายน ๒๔๔๙. อุบลวรรณ ปิติพัฒนะโฆษิต และอวยพร พานิช. ๑๐๐ ปีของนิตยสารสตรีไทย (พ.ศ. ๒๔๓๑-๒๕๓๑). กรุงเทพฯ: จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย, ๒๕๓๒.

(จำนวนผู้เข้าชม 959 ครั้ง)