สาระอีสาน นำเสนอและเผยแพร่เกร็ดความรู้ต่าง ๆ จากข้อมูลท้องถิ่นตั้งแต่อดีตจนถึงปัจจุบันและหนังสือสารานุกรมวัฒนธรรมไทย ภาคอีสาน และหนังสืออื่น ๆ ที่เกี่ยวข้อง มีให้บริการอยู่ที่หอสมุดแห่งชาติเฉลิมพระเกียรติ ร.๙ นครราชสีมา สำหรับวันนี้พี่นักภาษาโบราณ นำเสนอเรื่อง งูซวง เพื่อส่งท้ายปีมะโรง (งูใหญ่) 2567 เรียบเรียงโดย นางสาวกุลริศา รัชตะวุฒิ นักภาษาโบราณ เนื้อหามีดังนี้

 

                   คำว่า ซวง ในสารานุกรมอีสาน – ไทย - อังกฤษ ฉบับของปรีชา พิณทอง ได้ให้นิยาม 4 ความหมาย 1. น.กระหูด (เครื่องดักปลาชนิดหนึ่ง) 2. น.งูใหญ่ 3. น.รูปงูที่มีลักษณะคล้ายงูซวง มีขนาดยาวแค่นิ้ว เกิดที่ต้นขาหรืออวัยวะเพศหญิง และ 4. ก.คว้ามือจับ ซึ่งผู้เขียนขอนำเสนอเพียงความหมายเดียว คือ น.งูใหญ่ เรียกว่า งูซวง

 

                   งูซวง หรือ งูซ่วง เป็นชื่อตัวละครสัตว์ที่พบในวรรณกรรมอีสานหลายเรื่อง จึงขอยกตัวอย่างวรรณกรรมที่กล่าวถึงงูซวงในเรื่อง ได้แก่ เรื่องท้าวคัชนาม (คันธนาม) และเรื่องสินไซ (สังข์ศิลป์ชัย)

 

                   งูซวงในเรื่องท้าวคัชนาม (คันธนาม) นั้น คือ พระยาแถนปล่อยงูซวงมากินชาวบ้านชาวเมืองเนื่องจากไม่อยู่ในฮีตบ้านคองเมือง ส่วนงูซวงในเรื่องสินไซ (สังข์ศิลป์ชัย) คือ สินไซเดินทางไปตามหาอาของตนที่ถูกยักษ์จับไประหว่างทางได้พบงูซวงจึงรบกัน

 

                   สำหรับชาวอีสาน งูซวง คือ งูที่มีอิทธิฤทธิ์และน่าสะพรึงกลัว ปู่ย่าตายาย พ่อแม่ จะชอบขู่เด็ก ๆ ที่ร้องไห้ว่าถ้าไม่หยุดร้อง งูซวงจะมาจับกิน ซึ่งแสดงให้เห็นว่าแม้งูซวงจะเป็นชื่อตัวละครสัตว์ที่อยู่ในวรรณกรรมก็ตาม แต่มีอิทธิพลต่อความเชื่อของผู้คนชาวอีสานตั้งแต่ในอดีตจนถึงปัจจุบันในเรื่องของความศักดิ์สิทธิ์ ความน่าเกรงขาม และอันตราย

 

บรรณานุกรม

คมกฤษณ์ วรเดชนัยนา และปฐม หงส์สุวรรณ, “งูซวงในวรรณกรรมนิทานอีสาน : การอุปลักษณ์และความหมายทางวัฒนธรรม.” วารสารมนุษยศาสตร์สังคมศาสตร์ มหาวิทยาลัยขอนแก่น 36, 3 (กันยายน - ธันวาคม 2562): 278-303.

ซวง. [ออนไลน์]. สืบค้นเมื่อ 18 ธันวาคม 2567, จาก: https://esan108.com/dict/view/ซวง

ประมวล พิมพ์เสน. สินไซ. ขอนแก่น: ศูนย์การถ่ายถอดภูมิปัญญาไทยภาคตะวันออกเฉียงเหนือจังหวัดขอนแก่น, ม.ป.ป.

มนตรี โคตรคันทา. งูซวง นางลวง หมาสรวง. [ออนไลน์]. สืบค้นเมื่อ 18 ธันวาคม 2567, จาก: https://www.isangate.com/.../1052-ngu-suang-ma-suang.html

มูลนิธิสารานุกรมวัฒนธรรมไทย ธนาคารไทยพาณิชย์. สารานุกรมวัฒนธรรมไทย ภาคอีสาน เล่ม 3. กรุงเทพฯ: มูลนิธิ, 2542.