หอสมุดแห่งชาติเฉลิมพระเกียรติ ร.๙ นครราชสีมา โดย “ห้องค้นคว้า” ขอเชิญชวนประชาชนร่วมเรียนรู้และทำความเข้าใจภารกิจด้านการอนุรักษ์และบูรณะปราสาทหินในประเทศไทย ซึ่งมิใช่เพียงงานช่าง หากเป็นการคุ้มครองมรดกทางวัฒนธรรมและอธิปไตยของชาติ

 

                    การบูรณะปราสาทหินเป็นงานที่ต้องอาศัยองค์ความรู้จากหลากหลายสาขา ทั้งโบราณคดี สถาปัตยกรรม วิศวกรรม และการอนุรักษ์ โดยอยู่ภายใต้การกำกับดูแลของกรมศิลปากร ตามพระราชบัญญัติโบราณวัตถุ โบราณสถาน ศิลปวัตถุ และพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ พ.ศ. 2504

                    หลักการสำคัญที่สุดในการบูรณะคือการคงไว้ซึ่ง “คุณค่าดั้งเดิม” และ “ความเป็นของแท้” (Authenticity) ของโบราณสถาน โดยยึดแนวปฏิบัติที่ได้รับการยอมรับในระดับสากล วิธีการบูรณะหลักที่ใช้กับปราสาทหินในประเทศไทย คือการบูรณะแบบ อนัสติโลซิส (Anastylosis) ซึ่งเป็นการนำชิ้นส่วนหินเดิมที่พังทลายกลับไปประกอบในตำแหน่งเดิมให้มากที่สุด หากจำเป็นต้องเสริมชิ้นส่วนใหม่ จะต้องแยกแยะจากของเดิมได้อย่างชัดเจน เพื่อให้สามารถตรวจสอบและทำความเข้าใจการบูรณะในอนาคต

                    ก่อนการดำเนินงานบูรณะ จำเป็นต้องมีการขุดค้นและศึกษาทางโบราณคดีอย่างละเอียด มีการจัดทำผัง บันทึก และวิเคราะห์ชิ้นส่วนที่พังทลาย เพื่อใช้เป็นข้อมูลในการถอดแบบและฟื้นฟูรูปแบบดั้งเดิม ควบคู่กับการเสริมความมั่นคงของโครงสร้าง เพื่อป้องกันการทรุดตัวและการเสื่อมสภาพของวัสดุตามกาลเวลา

ผู้สนใจสามารถศึกษาวิธีการบูรณะแบบอนัสติโลซิสเพิ่มเติมได้ที่ https://youtu.be/idtIw7enmyk?si=VEPxpQO92J2p2N-N

                    ปราสาทหินตาควายตั้งอยู่ในพื้นที่ชายแดนไทย–กัมพูชา และได้รับความเสียหายจากเหตุปะทะทางทหารในช่วงความขัดแย้งที่ผ่านมา จากการให้สัมภาษณ์ของ นายพนมบุตร จันทรโชติ อธิบดีกรมศิลปากร ยืนยันว่า โบราณสถานในเขตชายแดน รวมถึงปราสาทตาควาย สามารถบูรณะซ่อมแซมได้ตามหลักวิชาการ และมิใช่สิ่งที่เกินขีดความสามารถของกรมศิลปากร อย่างไรก็ตาม การดำเนินงานต้องคำนึงถึงความมั่นคงของพื้นที่และความปลอดภัยของเจ้าหน้าที่เป็นสำคัญ

                    ในฐานะที่โบราณสถานเหล่านี้ตั้งอยู่ในเขตอธิปไตยของราชอาณาจักรไทย กรมศิลปากรมีหน้าที่โดยตรงในการคุ้มครองและอนุรักษ์ พร้อมทั้งประสานความร่วมมือกับหน่วยงานด้านความมั่นคง การบูรณะจะสามารถดำเนินการได้เมื่อสถานการณ์ตามแนวชายแดนกลับสู่ความสงบ

 

                    ปราสาทหินตาควายอยู่ในความรับผิดชอบของสำนักศิลปากรที่ 10 นครราชสีมา นายทศพร ศรีสมาน ผู้อำนวยการสำนักศิลปากรที่ 10 ได้ให้สัมภาษณ์ผ่านสื่อต่าง ๆ ว่า ปราสาทตาควายสามารถบูรณะให้กลับสู่สภาพเดิมได้ โดยใช้กระบวนการมาตรฐานเช่นเดียวกับโบราณสถานอื่น ได้แก่ การสำรวจ ขุดค้น จัดทำแบบ และจัดทำรายการบูรณะ ทั้งนี้ การดำเนินงานจำเป็นต้องรอให้สถานการณ์ความไม่สงบตามแนวชายแดนยุติลง เพื่อให้การทำงานเป็นไปอย่างปลอดภัยและถูกต้องตามหลักวิชาการ

 

                    ภายหลังเหตุการณ์สงครามหรือความขัดแย้ง ภารกิจหลักของกรมศิลปากรคือการคุ้มครอง อนุรักษ์ และฟื้นฟูมรดกศิลปวัฒนธรรมของชาติ การสำรวจและประเมินความเสียหายของโบราณสถาน รวมถึงการดำเนินการอนุรักษ์ฉุกเฉินเพื่อป้องกันความเสียหายเพิ่มเติม โดยต้องประสานงานอย่างใกล้ชิดกับหน่วยงานด้านความมั่นคง

                    การบูรณะปราสาทหินตาควายจึงมิใช่เพียงการฟื้นฟูโบราณสถานที่ได้รับความเสียหายจากสงคราม หากเป็นบทพิสูจน์ถึงบทบาทของกรมศิลปากรและสำนักศิลปากรที่ 10 นครราชสีมา ในการใช้หลักวิชาการคุ้มครองมรดกทางวัฒนธรรม และยืนยันอำนาจหน้าที่ในการดูแลโบราณสถานบนผืนแผ่นดินอธิปไตยของไทย

 

เรียบเรียงข้อมูลและแนะนำโดย นางแพรว ธนภัทรพรชัย เจ้าพนักงานห้องสมุดชำนาญงาน

ออกแบบกราฟิกโดย นายพีรยุทธ กษิติบดินทร์ชัย บรรณารักษ์ปฏิบัติการ

 

อ้างอิง

กฎหมายและระเบียบ

•  พระราชบัญญัติโบราณวัตถุ โบราณสถาน ศิลปวัตถุ และพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ พ.ศ. 2504. [ออนไลน์].  สืบค้นเมื่อ 12 ธันวาคม 2568, จาก: https://www.finearts.go.th/.../waPq1hqGWYZrrrJg367QGOd1W1...

•  "ประกาศกรมศิลปากร เรื่อง โครงสร้างและอำนาจหน้าที่ของกรมศิลปากร กระทรวงศึกษาธิการ."  ราชกิจจานุเบกษา.   เล่ม 115 ตอนพิเศษ 66 ง.  (31 กรกฎาคม 2541): 23.  [ออนไลน์].  สืบค้นเมื่อ 12 ธันวาคม 2568, จาก: https://www.ratchakitcha.soc.go.th/.../PDF/2541/E/066/23.PDF

 

บทสัมภาษณ์และข่าวสาร (กรณีปราสาทตาควาย)

•  พนมบุตร จันทรโชติ.  ‘กรมศิลป์’ ซ่อมได้!! พร้อมหนุนกองทัพ ไม่เสียแผ่นดิน ไม่สิ้นปราสาท.   ไทยโพสต์.  [ออนไลน์].  สืบค้นเมื่อ 12 ธันวาคม 2568, จาก: https://www.facebook.com/watch/?v=1369268394642287

•  ทศพร ศรีสมาน.  ฟังจากสำนักศิลปากรที่ 10 ปราสาทตาควาย ซ่อมแซมได้หรือไม่ ?.  อมรินทร์ทีวี.  [ออนไลน์].  สืบค้นเมื่อ 12 ธันวาคม 2568, จาก: https://youtu.be/me2ZoaoD_Wg

•  ทศพร ศรีสมาน. “ศิลปากรยืนยัน ‘ปราสาทตาควาย’ ซ่อมแซมได้.” สถานีโทรทัศน์ช่อง 9 MCOT HD.  [ออนไลน์].  สืบค้นเมื่อ 12 ธันวาคม 2568, จาก: https://youtu.be/HF3QiXF0QdU

•  สำนักศิลปากรที่ 10 พูดแล้ว หลังมีภาพปราสาทตาควายเกิดความเสียหายจากการสู้รบ.   [ออนไลน์].  สืบค้นเมื่อ 12 ธันวาคม 2568, จาก: https://today.line.me/th/v3/article/7N9ogQl

 

ข้อมูลบทบาทและหน้าที่

•  กรมศิลปากร.  บทบาทและหน้าที่.  [ออนไลน์].  สืบค้นเมื่อ 12 ธันวาคม 2568, จาก: https://www.finearts.go.th/main/categorie/about