หอสมุดแห่งชาติรัชมังคลาภิเษก จันทบุรีเกิดขึ้นจากดําริของ ฯพณฯ พลเอกเปรม ติณสูลานนท์ประธานองคมนตรี และรัฐบุรุษ เมื่อครั้งยังดํารงตําแหน่งนายกรัฐมนตรีประสงค์จะให้มีการจัดตั้งหอสมุดแห่งชาติประจําภาคตะวันออกขึ้น เพื่อถวายเป็นราชสดุดีแด่องค์พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว เนื่องในวโรกาสมหามงคลเฉลิมฉลองปีรัชมังคลาภิเษก พุทธศักราช ๒๕๓๑ จึงได้ มอบหมายให้กองทัพภาคที่ ๑ จังหวัดจันทบุรีรวมทั้งหน่วยราชการอื่นที่เกี่ยวข้อง ร่วมกันดําเนินการวางแนวนโยบายจัดหาทุนใน การก่อสร้างอาคารหอสมุดฯ และกรมศิลปากรเป็นผู้ดําเนินการ จัดทําโครงการ ออกแบบอาคาร ควบคุมการก่อสร้าง จนแล้วเสร็จ สมบูรณ์และรับผิดชอบดําเนินงาน พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวทรงพระกรุณาโปรดเกล้าฯ พระราชทานพระบรมราชานุญาตให้ใช้ ชื่อว่า “หอสมุดแห่งชาติรัชมังคลาภิเษกจันทบุรี”

          สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารีทรงพระกรุณาโปรดเกล้าเสด็จเป็นองค์ประธานเปิดอาคารหอสมุด แห่งชาติรัชมังคลาภิเษก จันทบุรีในวันพฤหัสที่ ๙ สิงหาคม ๒๕๓๓

          อาคารหอสมุดฯ มีลักษณะแบบทรงไทยประยุกต์รูปสี่เหลี่ยมจัตุรัส กว้าง ๗๕ เมตร ยาว ๗๖ เมตร เป็นอาคาร ๒ ชั้น ๔ หลังเชื่อมติดกัน โดยมีที่ว่างตรงกลางจัดเป็นสวน รวมพื้นที่ใช้สอยประมาณ ๒,๕๕๓ ตารางเมตร และมีเนื้อที่ทั้งหมด ๒ ไร่ ๖๔ ตารางวา

          เดิมหอสมุดแห่งชาติรัชมังคลาภิเษก จันทบุรีอยู่ภายใต้การกํากับดูแลของสํานักหอสมุดแห่งชาติ แต่มาวันที่ ๑ ธันวาคม พ.ศ. ๒๕๔๙ กรมศิลปากรได้ปรับปรุงโครงสร้างของกรมใหม่ ให้หอสมุดแห่งชาติฯ จันทบุรีไปอยู่ภายใต่การกํากับดูแลของสํานัก ศิลปากรที่ ๕ ปราจีนบุรีกรมศิลปากร กระทรวงวัฒนธรรม

          หอสมุดแห่งชาติรัชมังคลาภิเษก ตั้งอยู่ที่ 2/4 ถนนเทศบาล3 ตำบลวัดใหม่ อำเภอเมือง จังหวัดจันทบุรี

          โทรศัพท์ 039-321-211

           เปิดให้บริการ วันอังคาร ถึงวันเสาร์ ตั้งแต่เวลา 09.00  น. ถึง 17.00 น. หยุดวันอาทิตย์  วันจันทร์ และวันหยุดนักขัตฤกษ์